top of page

De geschiedenis van de whisky is gekruid met verhalen over misdaad, smokkelaars en winstbejag, maar uiteindelijk heeft de Schotse whisky een prachtig verleden. Tegenwoordig behoort whisky tot de meest succesvolle geestrijke dranken die er verkrijgbaar zijn, met grote merken, kleinere onafhankelijke en vernieuwende distilleerderijen, maar het is niet altijd zo'n succesverhaal geweest. Net zoals de geschiedenis van andere alcoholische dranken, heeft ook de whisky industrie periodes van grote turbulentie mee gemaakt van de drooglegging in de US over burgeroorlogen en gedwongen opgelegde belastingen.  Maar deze strubbelingen en beproevingen maken het tot een heel boeiend verhaal.

 

 

 

1494 – Er wordt gedistilleerd in Schotland 
 

In de late 15e eeuw, laten documenten uit de fiscale administratie  zien dat er in Schotland gedistilleerd werd om zo 'Uisge Beatha' te maken. Zo vinden we een vermelding in de 'Exchequer Rolls of Scotland' : “Eight bolls of malt to Friar John Cor wherewith to make aqua vitae’ (levenswater).”  Deze distillaten waren vaak zo sterk dat ze schadelijk waren voor de gezondheid, maar monniken, die in de vroege 16e eeuw ook leerden om  parfum te maken, vonden steeds betere technieken uit. Rond 1540 beslooot Henry VIII echter om hun uit heiligdommen te verdrijven, wat ervoor zorgde dat de productie terug door de gewone mensen werd gedaan. 

 

1707 – Act of Union
 

Vanaf de late  17e eeuw voerde het Schotse Parlement een belasting in op mout en toen de 'The Act of Union' met England in 1707 werd gesloten, ging de belasting nog de hoogte in. De legale productie viel daardoor bijna geheel stil. Illegale productie verhuisde naar de bergen en clandestiene stills werden daar verborgen om de 'moonshine' whisky te stoken. Stokers verwittigden elkaar als er een belastingscontroleur aan kwam. De helft van de whisky geproduceerd in Scotland was 'duty-free'.

 

1784 De Wash act

 

De 'Wash Act' van 1784 verminderde de belastingen in England en de Schotse  Lowlands. De gegiste 'wash' werd nu getaxeerd, in tegenstelling tot de Highlands, waar de tax nog steeds gold op de capaciteit van de stills. De 'Highland Line' werd getrokken en whisky mocht niet over deze lijn vervoerd worden. Onderdeel van de 'Wash Act'  was het terugtrekken van het recht op belastingsvrij distilleren vaor de Ferintosh distilleerderij. De Schotse dichter Burns reageerde hierop in zijn gedicht "Scotch Drink". Zijn uitroep outcry 'Thee, Ferintosh! O sadly lost!' is waarschijnlijk de meest geciteerde lijn in de whisky literatuur.

 

Als gevolg hiervan nam de legale productie in de Lowlands enorm toe. Heel wat van deze productie werd naar Engeland geexporteerd, wat de stokers van gin erg zenuwachtig maakte.  

 

1786 Scotch Distillery Act'

 

Onder druk van de gin stokers werd de 'Scotch Distillery Act' in 1786 van kracht. Deze hief een extra belasting of drank die naar Engeland geëxporteerd werd en schafte de tax op de wash terug af.  

Een onvoorziene gevolg van het taxeren van de maximale still capaciteit was  de ontwikkeling an een hele kleine still in de Lowland distilleerderijen. Het eindproduct was niet bijster goed, maar dat deerde niet, aangezien de alcohol toch vooral bestemd was voor de gin. De export van Schotse alcohol naar Engeland stopte dus niet en onder druk van alweer de London gin lobby, werd de 'Lowland Licence Act' gestemd in 1788.

 

1788 de 'Lowland Licence Act'

 

Deze wet verplichte Schotse distilleerderijen die op de Engelse markt wilden werken, om 12 maanden op voorhand hun voornemen bekend te maken.  In de praktijk betekende dit zo goed als een verbod op export. Heel wat grote Lowland distilleerderijen gingen daadoor bankroet. .De Schotse dichter Burns schreef hier names  'wijlen de Stokers van Schotland', een open brief aan William Pitt the Younger, toenmalig premier.
Eén van de bedoelingen van de wijzigingen in de wet op accijnzen in de 1780s was om illegale stokerij terug te dringen, maar dit was vlokmen mislukt; het smokkelen floreerde als nooit tevoren.Een radicale revisie van de accinjs wetten volgde tussen 1814 and 1823 en deze gelden voor een deel heden ten dage nog: een erg gereduceerd vast bedrag als licnetie op de stills en een belasting op de hoeveelheid geproduceerde alcohol.

 

1823 – Excise Act
 

Gedurende bijna 150 jaar waren smokkelen en illegale stokerijen standaard praktijk nadat de 'Act of Union' getekend was, maar een andere wet slaagde erin om de buitenwettelijke praktijken bijna geheel terug te dringen. De 'Excise Act', tot wet gemaakt in in 1823, betekende dat whisky stoken weer legaal werd zonder het betalen van belastingen. Wel moest er een licentiekost van £10 per licentie en een vastgelegde kost per gallon van distillaat betaald worden. 

 

1831 – Het continu distilleren werd uitgevonden

 

In 1831 ontwierp Aeneas een 'kolom still', die het distillatieproces voor altijd zou veranderen.  Met deze still kon graan whiksy gemaakt worden in een continue productieproces. Door dit proces werd er een lichtere whisky gemaakt, die meer toegankelijk was voor een breder publiek. 

 

1880s – De Phylloxera epidemic
 

Van de late 1870s tot in de 1880s, vernietigde de  druifluis (phylloxera) die gedijt op wijnstokken, grote delen van de Franse wijngaarden. Daardoor viel de productie van wijn, brandy en cognac in Frankrijk stil.  Maar de één zijn dood is de ander zijn brood en de alternatieven voor sterke drank, zoals Ierse en Schotse whisky kregen nu een kans op het vasteland. Liefhebbers die nu op zoek moesten naar wat anders,  leerden nu de wonderlijke wereld van de whiksy kennen en een periode van groot succes begon voor de Schotese drank.

 

1909 – Johnnie Walker’s wandelende man
 

De rebranding van 'Walker’s Kilmarnock Whiskies' naar  'Johnnie Walker' in 1909 was de start van een grote stap voorwaarts van het Schotse wisky merk en uiteindelijk voor de whisky sector in zijn geheel. Meedrijvend op de succesgolf, die veroorzaakt was door de neergang van Cognac en brandy, werd Johnnie Walker al snel een iconisch merk, met zijn wandelende man als motief op alle flessen en in de communicatie campagnes. De best verkopende Schotse Whisky heeft onmiskenbaar een halo effect gecreëerd voor de andere merken, zeker in de opkomende markten. 

 

1919 – Drooglegging

 

Terwijl in de US een nationaal verbod op gebruik en productie van alcohol van kracht was, konden sommige Schotse whiskies, dankzij een gat in de wetgeving toch gebruikt worden voor medicinale redenen. De keten 'Walgreens' greep dit aan om het aantal winkels uit te breiden van 20 naar bijna 400. Dit stelde hen in staat om de grootste drugstore keten in Amerika te worden.  Dit, samen met de toenemende vraag uit Canada en de eilanden in de buurt, van waaruit gemakkelijk naar Amerika kon gesmokkeld worden,  zorgde voor een enorme boost van de verkoop van Schotse whisky. Op het einde van de drooglegging, toen bijna alle Amerikaanse distilleerderijen verdwenen waren, namen de Schotse producenten de kans met beide handen aan om de dorst van de liefhebbers te lessen, en zo het fundament te leggen voor de toekomst. 

 

1963 – Glenfiddich begint
 

Alhoewel 'The Glenlivet' zou kunnen argumenteren dat het allemaal bij hen begon, kan er geen twijfel bestaan dat Glenfiddich, toen in bezit van William Grant & Sons, de eerste was om de single malt Schotse whisky internationaal op de kaart te zetten.

Het was hun eerste  “straight malt,” gelanceerd in 1963, die whisky fans ertoe aanzette om hun blended whisky in te ruilen voor de smaak van de  single malt. Sinds toen is Glenfiddich uitgegroeid tot één van de best verkopende single malts ter wereld. Elk jaar gaan er 1 miljoen flessen over de toonbank.  The Glenlivet  van Chivas Brothers zit hen daarbij wel op de hielen. 

 

1990s – Het internet and cocktails
 

Tot de late 1990s, werd het potentieel van Schotse whisky een beetje tegen gehouden door een gebrek aan vrij beschikbare informatie en aan de reputatie dat het een 'opa-drank' zou zijn. Met de opkomst van het internet werd de informatie echter gemakkelijk beschikbaar en de consumenten kwamen steeds meer te weten over de productie van Schotse whisky en de verschillende merken. Samen met het  “Mad Men effect” in de jaren 2000 - de heropstanding van een cocktailcultuur die terug gaat op een nostalgisch gevoel naar de USA ten tijde van de drooglegging- explodeerde de whisky markt, wat resulteerde in enorme investeringen in productiecapaciteit. 

 

2012 – China voert bezuinigingen in
 

Reeds heel wat jaren wordt  China getipt als de volgende grote grens omdat daar een enorme groeiende middelmarkt ontstaat.  Schotse stokers, die hun oog hadden laten vallen op het Oosten,  voerden hun distillercapaciteit op , totdat een wet van de Chinese overheid extravagante uitgaven van ambtenaren aan banden legde en hun groeiplannen dwarsboomde. Leveringen van Schotse whisky naar die regio kelderden en Diageo,  dat goed onderweg was met zijn plannen om 1 miljard pond te investeren in het opvoeren van de capaciteit van de distillerderijen, bottling fabrieken en warehouses,  drukte op de pauzeknop. De Chinese groei zal wel weer aantrekken, en Schotse whisky zal daar mee van profiteren, maar het kan nog even duren.


.

bottom of page